ძლიერ გავრცელებული, მაგრამ... არასწორი!

(ნაწილი XLVI)

ერთ წინა ბლოგში განვიხილეთ შინაარსობრივად მსგავს მყარ შესიტყვებათა უმართებულო „შერწყმის“ შემთხვევა: „წვლილი შეიტანა“-ს ნაცვლად ხშირად გაიგონებთ და წაიკითხავთ: „როლი შეიტანა“, რაც იმით არის გამოწვეული, რომ არსებობს „წვლილი შეიტანა“-ს სინონიმური გამოთქმა – „როლი ითამაშა/შეასრულა“ და აზრობრივი მსგავსების გამო ამ გამოთქმათა შემადგენელი სიტყვების ურთიერთაღრევა ხდება.

„როლი“ სხვა მყარი შესიტყვების „საუფლოშიც“ ახერხებს შეჭრას, აი ამ შესიტყვებისა: „ადგილი უჭირავს“, რომელიც ასე განიმარტება ქეგლ-ში: „გადატ. ადგილი უკავია, ადგილი დათმობილი, მიჩენილი აქვს“.

აზრობრივად ამ გამოთქმასთანაც ახლოს დგას ზემოთ უკვე ნახსენები „როლი ითამაშა/შეასრულა“ (დადებითი როლი იგულისხმება, რაც იმას ნიშნავს, რომ ვიღაცას ან რაღაცას რომელიღაც საქმის წარმატებაში მნიშვნელოვანი წვლილი უდევს). ამიტომაც ზოგჯერ ისინი უმტკივნეულოდ ენაცვლებიან ერთმანეთს.

მაგალითად: „ამ მხატვრის შემოქმედებაში ლურჯ ფერს მნიშვნელოვანი ადგილი უჭირავს“. ეს აზრი ასეც შეიძლება გამოიხატოს: „ამ მხატვრის შემოქმედებაში ლურჯი ფერი მნიშვნელოვან როლს თამაშობს“.

ეს გარემოება გახლავთ იმის მიზეზი, რომ გამოთქმას „ადგილი უჭირავს/უკავია“ უმართებულოდ ანაცვლებენ გამოთქმით „როლი უჭირავს/უკავია“.

არა და არა! როლს ასრულებენ ან თამაშობენ, ხოლო ადგილი უჭირავთ ან უკავიათ!

ამიტომ არასწორია ყველა ის ფრაზა, რომელიც მასმედიაში შეგვხვდა და ახლა აქ წაიკითხავთ:

„საქართველოს მნიშვნელოვანი როლი უჭირავს მსოფლიო დღის წესრიგში“;

„ლიტერატურის სწავლებას განსაკუთრებული როლი უჭირავს უცხო ენის სწავლების მეთოდიკაში“;

„თვითმმართველობას [...] მნიშვნელოვანი როლი უჭირავს მდგრადი ეკონომიკური განვითარებისთვის საჭირო ადგილობრივ ეკოსისტემაში“;

„რა როლი უჭირავს ჩვენს ცხოვრებაში ფიზიკურ აქტივობას?“;

„რა როლი უჭირავს განათებას ინტერიერში“;

„რა როლი უჭირავს ხალიჩას ინტერიერში“.

ხაზგასმული გამოთქმა ან ამით უნდა შეიცვალოს: „როლს ასრულებს“, ან კიდევ ამით: „ადგილი უჭირავს“ – ერთი სიტყვა ერთი გამოთქმიდან ავიღოთ და მეორე მეორიდან არ ივარგებს!

იგივე ითქმის „უკავიაზეც“:

„გენეტიკურ ფაქტორსაც მნიშვნელოვანი როლი უკავია“;

„ამაში განსაკუთრებული როლი უკავია ჩვენი პარტნიორების პოზიციას“;

„თეატრში გრიმიორს ყოველთვის საპატიო როლი უკავია“;

ასე რომ, უცხო ენიდან შემობრძანებული სიტყვა „როლი“, თუ მას სურს ქართულ იდიომატიკაში თავისი როლი წარმატებით შეასრულოს, სხვა სიტყვის ადგილის დაჭერას არ უნდა შეეცადოს და თავისას დასჯერდეს!

ისწავლოს „როლმა“ თავისი როლი!