31 ოქტომბერს საქართველოში საპარლამენტო არჩევნები ჩატარდა და, როგორც მოსალოდნელიც იყო, დღეს პოლიტიკური ძალები და მათთან დაკავშირებული მედიასაშუალებები ერთად აპროტესტებენ ან, პირიქით, იცავენ კენჭისყრის შედეგებს − გრძელდება ჯერ კიდევ არჩევნებამდე დაწყებული პროცესი: ტელევიზიებმა შექმნეს საკუთარი „პოლიტიკური ბადე“, რომელიც, ძირითადად, შეესაბამება მათი ფავორიტი პოლიტიკური პარტიის ინტერესებს.
ამ მხრივ, განსაკუთრებული მონდომებით გამოირჩევიან ე.წ. „კრიტიკული“, სინამდვილეში კი ოპოზიციური ტელეკომპანიები, რომლებიც, შეიძლება ითქვას, პარტიულ არხებად ჩამოყალიბდნენ და პროპაგანდისთვის ლამის ყველა შესაძლო ხერხს იყენებენ. მაგრამ ევროსაბჭოს სადამკვირვებლო დელეგაციის (OSCE/ODIHR) ანგარიშში მიკერძოებული არხების ჩამონათვალში მოხვდა „იმედიც“, რომელიც წინასაარჩევნო პერიოდში განსაკუთრებული პოლიტიკური აქტიურობითა და ოპოზიციისადმი ასევე განსაკუთრებული კრიტიკულობით გამოირჩეოდა.
ცნობისთვის: 2012 წლის ოქტომბრის შემდეგ, როცა „იმედი“ ბადრი პატარკაციშვილის ოჯახს დაუბრუნდა, ტელეკომპანია არჩევნების დროს, ფაქტობრივად, საგანგებო სამაუწყებლო რეჟიმში გადადის და მწვავედ უპირისპირდება ხელისუფლებაში „ნაციონალური მოძრაობის“ დაბრუნების მცდელობას.
რას ნიშნავს საგანგებო რეჟიმი „იმედზე“, კარგად ჩანს თავად ტელეკომპანიის ოფიციალურ განცხადებაში, რომელიც 2018 წლის საპრეზიდენტო არჩევნების მეორე ტურის წინ გაკეთდა: „წინასაარჩევნო პერიოდი განსაკუთრებულად მძიმე იქნება მეორე ტურის წინ, რადგან არჩევანის ერთ მხარეს ‘ნაციონალური მოძრაობა’ აღმოჩნდა. ტელეკომპანია ‘იმედმა’ და მისმა მფლობელებმა საკუთარ თავზე იწვნიეს, რას ნიშნავს ხელისუფლებაში ‘ნაციონალური მოძრაობა’. ამიტომ ‘იმედი’ წინასაარჩევნოდ ცვლის საეთერო ბადეს და ჩვენ ვიმუშავებთ იმისთვის, რომ არ დაბრუნდეს რეჟიმი.“
დაახლოებით ასეთივე იყო „იმედის“ მაუწყებლობის სულისკვეთება 2020 წლის საპარლამენტო არჩევნების დროსაც. ამ მოცემულობების გათვალისწინებით, საინტერესოა, თვალი გადავავლოთ „იმედის“ საარჩევნო პოლიტიკურ ბადეს და იმ გზავნილებს, რომელთა საშუალებითაც ტელეკომპანია დასახული მიზნის მიღწევას ცდილობდა.
წარმოდგენას ნებისმიერი არხის პოლიტიკურ დღის წესრიგზე ყველაზე უკეთ მისი საინფორმაციო გამოშვება გვიქმნის. ქვემოთ მოყვანილია „იმედის“ 29 ოქტომბრის საღამოს შემაჯამებელი საინფორმაციო გამოშვების გეგმა, რომლის საფუძველზეც შეგვიძლია შევაფასოთ და განვაზოგადოთ, თუ რამდენად, როგორ და რა ტონალობაში აშუქებდა არხი წინასაარჩევნო პერიოდის აქტუალურ საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ თემებს.
ტაბულა 1
აქვე შეგვიძლია, თვალი გადავავლოთ „იმედის“ საკვირაო საინფორმაციო-ანალიტიკური გადაცემის, „იმედის კვირის“, ერთ-ერთი წინასაარჩევნო ეთერის გეგმასაც.
ტაბულა 2
ამ ცხრილებიდან გამომდინარე და, განსაკუთრებით, სიუჟეტების შინაარსისა და პათოსის შესწავლის შედეგად აშკარა ხდება, რომ თუ ე.წ. „კრიტიკული“ მედიასაშუალებები მთელი წინასაარჩევნო პერიოდის მანძილზე „მსოფლიოს აღსასრულის“ სურათს გვიხატავდნენ, „იმედი“ იმავე დროს რეალობის შელამაზებულ, იდეალურთან მიახლოებულ სცენარს გვთავაზობდა და, მიუხედავად იმისა, რომ ზოგჯერ „იმედზე“ ხელისუფლების კრიტიკაც გვხვდებოდა, ის მძლავრად იყო გადაფარული დადებითი შეფასებებით.
ასეთი ტაქტიკიდან გამომდინარე, „იმედის“ მაყურებელს, ალბათ, შეექმნებოდა შთაბეჭდილება, რომ, მართალია, ქვეყანაში არსებობს გარკვეული პრობლემები, მაგრამ ეს შეიძლება იყოს არა „ქართული ოცნების“ ხელისუფლების პოლიტიკის შედეგი, არამედ ჯერ კიდევ წინა ხელისუფლებისგან მიღებული მემკვიდრეობა ან, სულაც, ობიექტურად დაუძლეველი გარემოება.
უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ აშკარა მიკერძოების მიუხედავად, „მთავარი არხისა“ და სხვა ოპოზიციური მედიასაშუალებებისგან განსხვავებით, „იმედი“ არ მიმართავდა ყალბი ინფორმაციის („ფეიკ-ნიუსის“) გავრცელებას, ხოლო პოლიტიკური პოზიციის დემონსტრირება შემოიფარგლებოდა იმის დამტკიცებაში, რომ წინა ხელისუფლების დაბრუნება დაუშვებელია და დღევანდელი პრობლემების დიდი ნაწილი სწორედ „ნაციონალური მოძრაობის“ „დამსახურებად“ უნდა ჩაითვალოს.
„იმედის“ წინასაარჩევნო სარედაქციო პოლიტიკის შეფასებისას, უდავოდ ცალკე უნდა გამოვყოთ დავით გარეჯის საკითხი, რადგან ამ თემამ არჩევნებამდე რამდენიმე კვირის განმავლობაში გამორჩეული ადგილი დაიკავა „იმედის“ ბადეში. გაშუქების ამგვარი ინტენსივობა, საკითხის ობიექტური მნიშვნელობის გარდა, ცხადია, მიზნად ისახავდა საზოგადოებისთვის „ნაციონალური მოძრაობის“ წარსული შეცდომებისა და დანაშაულის კიდევ ერთხელ შეხსენებასაც.
ამ პროპაგანდისტულ ამოცანასთან ერთად, გარეჯის თემის გაშუქებისას „იმედზე“ შეინიშნებოდა სხვა პრობლემებიც. მაგალითად, თხრობა მიმდინარეობდა უმეტესწილად მტკიცებით ფორმაში, რაც საზოგადოებაში ქმნიდა ნეგატიურ წინასწარგანწყობას და აგრესიას დავით გარეჯის საქმეში ბრალდებულების მიმართ, საზოგადოების ამგვარი განწყობა კი დაპატიმრებულ პირებს, ფაქტობრივად, ართმევს საკუთარი სახელის დაცვის შესაძლებლობას და ხელს უშლის სოციუმში მათ სამომავლო რეაბილიტაციას.
დაბოლოს, ცალკე უნდა განვიხილოთ და გავაანალიზოთ „იმედის“ წინასაარჩევნო ეთერებისთვის დამახასიათებელი ტენდენცია: სტუმრების იმგვარად შერჩევა, რომ გადაცემებში მაყურებელი, ფაქტობრივად, მხოლოდ ხელისუფლების წარმომადგენლებს ან ხელისუფლებისადმი დადებითად განწყობილ სახეებს ხედავდა.
ქვემოთ მოყვანილია ოთხი მთავარი პოლიტიკური გადაცემის („არენა“, „პოზიცია“, „ნამდვილი რიცხვები“ და „ფეისბურგი“) ძირითადი თემებისა და მოწვეული სტუმრების ჩამონათვალი 13 ოქტომბრიდან 29 ოქტომბრის ჩათვლით, რომელიც ადასტურებს, რომ წინასაარჩევნო პერიოდში „იმედი“ თავის ეთერს, ძირითადად, სწორედ ხელისუფლების წარმომადგენლებსა და მის მხარდამჭერებს უთმობდა:
ტაბულა 3
„იმედის“ საარჩევნო პოლიტიკური ბადე
06 ნოემბერი 202031 ოქტომბერს საქართველოში საპარლამენტო არჩევნები ჩატარდა და, როგორც მოსალოდნელიც იყო, დღეს პოლიტიკური ძალები და მათთან დაკავშირებული მედიასაშუალებები ერთად აპროტესტებენ ან, პირიქით, იცავენ კენჭისყრის შედეგებს − გრძელდება ჯერ კიდევ არჩევნებამდე დაწყებული პროცესი: ტელევიზიებმა შექმნეს საკუთარი „პოლიტიკური ბადე“, რომელიც, ძირითადად, შეესაბამება მათი ფავორიტი პოლიტიკური პარტიის ინტერესებს.
ამ მხრივ, განსაკუთრებული მონდომებით გამოირჩევიან ე.წ. „კრიტიკული“, სინამდვილეში კი ოპოზიციური ტელეკომპანიები, რომლებიც, შეიძლება ითქვას, პარტიულ არხებად ჩამოყალიბდნენ და პროპაგანდისთვის ლამის ყველა შესაძლო ხერხს იყენებენ. მაგრამ ევროსაბჭოს სადამკვირვებლო დელეგაციის (OSCE/ODIHR) ანგარიშში მიკერძოებული არხების ჩამონათვალში მოხვდა „იმედიც“, რომელიც წინასაარჩევნო პერიოდში განსაკუთრებული პოლიტიკური აქტიურობითა და ოპოზიციისადმი ასევე განსაკუთრებული კრიტიკულობით გამოირჩეოდა.
ცნობისთვის: 2012 წლის ოქტომბრის შემდეგ, როცა „იმედი“ ბადრი პატარკაციშვილის ოჯახს დაუბრუნდა, ტელეკომპანია არჩევნების დროს, ფაქტობრივად, საგანგებო სამაუწყებლო რეჟიმში გადადის და მწვავედ უპირისპირდება ხელისუფლებაში „ნაციონალური მოძრაობის“ დაბრუნების მცდელობას.
რას ნიშნავს საგანგებო რეჟიმი „იმედზე“, კარგად ჩანს თავად ტელეკომპანიის ოფიციალურ განცხადებაში, რომელიც 2018 წლის საპრეზიდენტო არჩევნების მეორე ტურის წინ გაკეთდა: „წინასაარჩევნო პერიოდი განსაკუთრებულად მძიმე იქნება მეორე ტურის წინ, რადგან არჩევანის ერთ მხარეს ‘ნაციონალური მოძრაობა’ აღმოჩნდა. ტელეკომპანია ‘იმედმა’ და მისმა მფლობელებმა საკუთარ თავზე იწვნიეს, რას ნიშნავს ხელისუფლებაში ‘ნაციონალური მოძრაობა’. ამიტომ ‘იმედი’ წინასაარჩევნოდ ცვლის საეთერო ბადეს და ჩვენ ვიმუშავებთ იმისთვის, რომ არ დაბრუნდეს რეჟიმი.“
დაახლოებით ასეთივე იყო „იმედის“ მაუწყებლობის სულისკვეთება 2020 წლის საპარლამენტო არჩევნების დროსაც. ამ მოცემულობების გათვალისწინებით, საინტერესოა, თვალი გადავავლოთ „იმედის“ საარჩევნო პოლიტიკურ ბადეს და იმ გზავნილებს, რომელთა საშუალებითაც ტელეკომპანია დასახული მიზნის მიღწევას ცდილობდა.
წარმოდგენას ნებისმიერი არხის პოლიტიკურ დღის წესრიგზე ყველაზე უკეთ მისი საინფორმაციო გამოშვება გვიქმნის. ქვემოთ მოყვანილია „იმედის“ 29 ოქტომბრის საღამოს შემაჯამებელი საინფორმაციო გამოშვების გეგმა, რომლის საფუძველზეც შეგვიძლია შევაფასოთ და განვაზოგადოთ, თუ რამდენად, როგორ და რა ტონალობაში აშუქებდა არხი წინასაარჩევნო პერიოდის აქტუალურ საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ თემებს.
ტაბულა 1
აქვე შეგვიძლია, თვალი გადავავლოთ „იმედის“ საკვირაო საინფორმაციო-ანალიტიკური გადაცემის, „იმედის კვირის“, ერთ-ერთი წინასაარჩევნო ეთერის გეგმასაც.
ტაბულა 2
ამ ცხრილებიდან გამომდინარე და, განსაკუთრებით, სიუჟეტების შინაარსისა და პათოსის შესწავლის შედეგად აშკარა ხდება, რომ თუ ე.წ. „კრიტიკული“ მედიასაშუალებები მთელი წინასაარჩევნო პერიოდის მანძილზე „მსოფლიოს აღსასრულის“ სურათს გვიხატავდნენ, „იმედი“ იმავე დროს რეალობის შელამაზებულ, იდეალურთან მიახლოებულ სცენარს გვთავაზობდა და, მიუხედავად იმისა, რომ ზოგჯერ „იმედზე“ ხელისუფლების კრიტიკაც გვხვდებოდა, ის მძლავრად იყო გადაფარული დადებითი შეფასებებით.
ასეთი ტაქტიკიდან გამომდინარე, „იმედის“ მაყურებელს, ალბათ, შეექმნებოდა შთაბეჭდილება, რომ, მართალია, ქვეყანაში არსებობს გარკვეული პრობლემები, მაგრამ ეს შეიძლება იყოს არა „ქართული ოცნების“ ხელისუფლების პოლიტიკის შედეგი, არამედ ჯერ კიდევ წინა ხელისუფლებისგან მიღებული მემკვიდრეობა ან, სულაც, ობიექტურად დაუძლეველი გარემოება.
უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ აშკარა მიკერძოების მიუხედავად, „მთავარი არხისა“ და სხვა ოპოზიციური მედიასაშუალებებისგან განსხვავებით, „იმედი“ არ მიმართავდა ყალბი ინფორმაციის („ფეიკ-ნიუსის“) გავრცელებას, ხოლო პოლიტიკური პოზიციის დემონსტრირება შემოიფარგლებოდა იმის დამტკიცებაში, რომ წინა ხელისუფლების დაბრუნება დაუშვებელია და დღევანდელი პრობლემების დიდი ნაწილი სწორედ „ნაციონალური მოძრაობის“ „დამსახურებად“ უნდა ჩაითვალოს.
„იმედის“ წინასაარჩევნო სარედაქციო პოლიტიკის შეფასებისას, უდავოდ ცალკე უნდა გამოვყოთ დავით გარეჯის საკითხი, რადგან ამ თემამ არჩევნებამდე რამდენიმე კვირის განმავლობაში გამორჩეული ადგილი დაიკავა „იმედის“ ბადეში. გაშუქების ამგვარი ინტენსივობა, საკითხის ობიექტური მნიშვნელობის გარდა, ცხადია, მიზნად ისახავდა საზოგადოებისთვის „ნაციონალური მოძრაობის“ წარსული შეცდომებისა და დანაშაულის კიდევ ერთხელ შეხსენებასაც.
ამ პროპაგანდისტულ ამოცანასთან ერთად, გარეჯის თემის გაშუქებისას „იმედზე“ შეინიშნებოდა სხვა პრობლემებიც. მაგალითად, თხრობა მიმდინარეობდა უმეტესწილად მტკიცებით ფორმაში, რაც საზოგადოებაში ქმნიდა ნეგატიურ წინასწარგანწყობას და აგრესიას დავით გარეჯის საქმეში ბრალდებულების მიმართ, საზოგადოების ამგვარი განწყობა კი დაპატიმრებულ პირებს, ფაქტობრივად, ართმევს საკუთარი სახელის დაცვის შესაძლებლობას და ხელს უშლის სოციუმში მათ სამომავლო რეაბილიტაციას.
დაბოლოს, ცალკე უნდა განვიხილოთ და გავაანალიზოთ „იმედის“ წინასაარჩევნო ეთერებისთვის დამახასიათებელი ტენდენცია: სტუმრების იმგვარად შერჩევა, რომ გადაცემებში მაყურებელი, ფაქტობრივად, მხოლოდ ხელისუფლების წარმომადგენლებს ან ხელისუფლებისადმი დადებითად განწყობილ სახეებს ხედავდა.
ქვემოთ მოყვანილია ოთხი მთავარი პოლიტიკური გადაცემის („არენა“, „პოზიცია“, „ნამდვილი რიცხვები“ და „ფეისბურგი“) ძირითადი თემებისა და მოწვეული სტუმრების ჩამონათვალი 13 ოქტომბრიდან 29 ოქტომბრის ჩათვლით, რომელიც ადასტურებს, რომ წინასაარჩევნო პერიოდში „იმედი“ თავის ეთერს, ძირითადად, სწორედ ხელისუფლების წარმომადგენლებსა და მის მხარდამჭერებს უთმობდა:
ტაბულა 3